by Klaas | 13 jun, 2023 | XXL-informatie
In het vormgeversmagazine
Dude deed Jeroen Junte, design-journalist, een stevige uitspraak. Strekking: ontwerpers vinden zichzelf de aangewezen persoon om de Brexit, het klimaatprobleem en het vluchtelingenprobleem de wereld uit te helpen. Maar hun papieren plannen en TED-talk-poeha leveren vaak niet meer dan een lacherige reactie van het publiek op. De ontwerper kan beter de bescheiden rol van teamspeler innemen, naast wetenschappers bijvoorbeeld, vindt Jeroen. Dienend ontwerp.
Ik ben het roerend met hem eens.
Uit puur eigenbelang natuurlijk.
Bij de gratie van
Awards heb ik niet in de kast, en bij TEDx sta ik niet op het podium. Maar ’teamspeler zijn naast wetenschappers’, daar kan ik je wél meer over vertellen.
Een voorbeeld: het wereldprobleem AMR (antimicrobial resistance, antibioticaresistentie).
Jayasree Iyer, executive director van de Access to Medicine Foundation zette kraakhelder uiteen waarom het een probleem is, en wat we er aan moeten doen. Niet met gelikte ‘storytelling’, maar onderbouwd met jarenlang diepgravend onderzoek. Het resultaat daarvan hield ze omhoog: de Antimicrobial Resistance Benchmark 2018.
“Wow, what a report [the foundation] has made. Packed with info, but also aesthetically pleasing, it made me want to read the whole 184 pages in one go”.*
Voor deze vrouw-van-gewicht en haar organisatie goot ik de bevindingen, de grafieken, de tabellen en de vele voetnoten in een vorm. Samen met een communicatieafdeling waar je u tegen zegt, webbouwers en onderaannemers. Samen? Eerder nog ‘bij de gratie van’, want dienend ontwerp kan pas slagen als de schrijvers redigeren, de webjongens hun code zuiver houden en de onderzoekers hun data komen toelichten.**
Typografie, les 1
Betrouwbaarheid is het belangrijkste bezit wat Access to Medicine Foundation heeft. Het ordenen en opdienen van hun kennis, zó dat die toegankelijk is en de betrouwbaarheid vergroot wordt, is het doel. Ik heb de tijd genomen (en gekregen) om te laten zien wat typografie en strenge maatvoering daar aan bijdragen. Ze brengen leesbaarheid en orde. Van daaruit ontstaat een bepaalde esthetiek.
Ik zeg dingen als: “wanneer je wilt dat lezers zien wat er bij elkaar hoort, haal dan wit weg. Als je wilt dat ze twee zaken scheiden, voeg dan wit toe”. Typografie, les 1 paragraaf 1. Een dimensie weglaten uit een grafiek, ergens absolute getallen vervangen door percentages.
Effectief
Met tientallen van dit soort interventies bouw je samen aan iets dat op geen enkele manier lijkt op een briljante creatieve uitbarsting. Maar het doet wat design moet doen: effectief zijn. Het zorgt dat opinieleiders naar dit rapport grijpen als ze iets willen doen aan antibioticaresistentie.
Júist de best onderbouwde plannen, de meest wetenschappelijk solide ideeën hebben een goede vorm nodig.
Zonder vorm kan een idee niet reizen.
Ben je ontwerper en wil je de wereld verbeteren? Kijk waar jouw werk het meeste effect heeft.
———————————–
*een uitspraak van een opinieleider uit de AMR-hoek.
** Het hele team is ervan doordrongen dat goed ontwerp hun zaak goed zou doen. Dat is niet vanzelf zo gekomen natuurlijk. We werkten 9 jaar samen.
Allerkortse boodschap, visuele chic, met de Executive Director.
by Klaas | 13 jun, 2023 | Visualisaties voor marketing
Dingen uit het verleden, maar vooral fictieve dingen die in de toekomst liggen, daar praten we graag over. Iedereen laat dan z’n fantasie de vrije loop. En iedereen ziet iets anders voor zich. Als jij een project of idee hebt dat over verleden of toekomst gaat, is het dus handig om van dat fictieve een tekening te maken. Dat komt de discussie ten goede.
Wat doe je als je iets wilt laten zien dat niet bestaat?
Dan moet je een beeld verzinnen. Niet helemáál natuurlijk. Als je een rivier tekent uit het Holoceen, dan heb je hedendaagse voorbeelden uit IJsland. Als je een niet bestaand gebouw moet laten zien, knip en plak je allerlei voorbeelden aan elkaar. En anders vraag je Midjourney of een andere AI om iets te verzinnen.
Botsend beeld
Beeld maken is dus niet zo’n probleem. Maar dan.
‘O, in mijn hoofd was Harry Potter altijd veel kleiner’, zegt een kind dat de boeken heeft gelezen (bij uitstek een bezigheid die beeld oproept in je hoofd). Beeld kan die ‘de vrije loop van de fantasie’ dus verstoren. Wat jouw gesprekspartner in zijn hoofd heeft kan wel eens botsen met het beeld dat je hem of haar voorschotelt.
“Algemene auto’s”
Als je wilt praten met een nieuwe klant over een logistieke oplossing, wil je geen afbeelding van andermans fabriek laten zien. Als je wilt praten over auto’s, heb je ‘algemene auto’s’ nodig, geen Porsche 911. Want als de nieuwe klant reageert met ‘zo’n auto heb ik niet’, of ‘ons gebied is anders’, en dan slaat het gesprek een zijspoor in.
Je wilt een tekening met precies de eigenschappen die de juiste discussie veroorzaken.
Kleine disclaimer: ‘precieze mensen’ kunnen het wel eens moeilijk hebben met een fictieve tekening. Ingenieurs kunnen niet aan een ‘algemene auto’ of een ‘gemiddelde fabriek’ denken. Geologen vinden een schematische tekening áltijd te ‘ongeveer’.
Grote disclaimer: als je dingen schematisch weergeeft en allerlei verschijnselen uit de werkelijkheid weglaat, ben je aan het manipuleren. Dat is een gegeven, met elke fictieve tekening. Maar ben je ethisch bezig? Is het greenwashing? Beeld je iets onhaalbaars af?
Maar de lezer, die krijg je met dit ongeveer-beeld het snelst aan het denken over hoe het zou kunnen worden, hoe het zou kunnen werken.
Goed beeld nodigt uit tot meedenken. En dat is winst.
Verzinnen dus!
Er is een verband tussen energieopbrengst van invallend licht en de oriëntatie van huizen. (Misschien is dit mijn beste infographic, mijn simpelste verzinsel)
Graafwerk in Den Haag. De technische tekeningen die er al van zijn, daar kun je de burger niets mee uitleggen. Met deze tekeningetjes kan dat wél. Bijna alles weglaten, en dan in zinnige stapjes verdelen.
Leipe collage om te laten zien dat veel werk aan het Rijksmuseum onder de grond gebeurt.
Simpele tekeningetjes om duidelijk te maken dat de verbouw van een sluis het verkeer zelden stremt.
‘Een huisje’ is natuurlijk geen echt huis. Wat moet je kunnen zien (lichtinval, warme lucht) en wat niet (heel veel).
Verzonnen eiland omringt door zeearmen, dat geleidelijk land wint. Dit kan niet met een kaart of met een echt gebied.
by Klaas | 13 jun, 2023 | Visualisaties voor marketing
Even verder over die animaties. Al die abstracties waar je mee doodgegooid wordt – denk aan ‘onboarding’ of ‘innovatie’ of ‘verduurzaming’ – die moeten verbeeld worden. Grondwaterpeilbeheer verbeeld je met waterbakjes, zaakgericht werken met ballonnetjes en het schuiven met warehouses in de logistiek gebeurt op ruitjespapier. Die bakjes water, ballonnetjes en ruitjespapier in animatie zijn visuele metaforen.
Wat is een metafoor?
Een metafoor is een hulpmiddel waarbij je een eigenschap van een bepaald ‘ding’ gebruikt voor het verduidelijken van een ander ‘ding’. Er zijn dus twee dingen gaande:
Het onderwerp: je praat hier niet over, maar het gaat hier (eigenlijk) wel over.
De metafoor: je praat hier wel over, maar het gaat hier niet over.
Een visuele metafoor in een animatie werkt hetzelfde als een tekstuele.
Fijn, herkenbaarheid
Een animatie zonder visuele metaforen nodigt niemand uit in z’n eigen onbegrijpelijke wereldje, een animatie mét visuele metaforen maakt de oversteek naar de herkenbaarheid. Als de visuele metafoor uitgewerkt wordt tot een ‘wereldje’, dan kun je er eindeloos mee vooruit.
Wat er met een visuele metafoor moet kunnen
In het geval van ‘zaakgericht werken’, komen de rondvliegende ballonnetjes in de plaats van het onzichtbare IT-systeem. Een abstractie waar je het dan gelukkig niet meer over hoeft te hebben. Het is belangrijk dat de ballonnetjes hetzelfde ‘kunnen’ als het IT-systeem, anders kun je niet alle aspecten daarvan uitleggen met de ballonnetjes.
Volgens mij is het belangrijk dat de ballonnetjes het IT-systeem nabootsen op een ernstig versimpelde manier: ze vliegen overal zomaar heen, terwijl de IT natuurijk heidens ingewikkeld is. De ballonnetjes hoeven dus niet te kunnen uitleggen wat mensen niet hoeven te weten over het IT-systeem.
Komt dat even mooi uit.
De oorzaak van saaie animaties
Zonder een metafoor laat de animatie gewoon zien wat je al weet. Saai. Wat animaties nog saaier maakt is dat de opdrachtgevers beginnen met een A4 vol tekst. De filmpjes worden daar opsommerig van. Alle informatie zit in tekst (logisch, er staan tekstmensen aan het roer).
Begin met het beeld.
Oerschets van de organisatie als geschakelde eilandjes, met de klant aan de balie aan de ene kant, en aan de andere kant. Hopelijk is het probleem ondertussen opgelost.
… want er komen nogal wat problemen de organisatie binnenvliegen. Pardon, ‘zaken’.
Zo’n zaak begint bij een burger die klaagt, bijvoorbeeld.
Dat wordt dan verwerkt door een medewerker. Ze gooit documentjes in het ballonnetje.
Werkt de metafoor? Ja, de ‘zaak’ kan ook buiten de organisatie vliegen, naar een man in het veld.
De metafoor werkt ook als het spaak loopt: dan wordt er een urgent, rood, ballonnetje aangemaakt.
Ook werkt de metafoor om de overdraagbaarheid van zaken te benadrukken: je kunt van bureau wisselen en het ballonnetje meenemen, of je kunt iemand aflossen, en haar ballonnetjes overnemen.
De grap is natuurlijk dat er ook groene ballonnetjes zijn, die gaan automatisch, daarvoor hoeft er niemand achter het bureau en kunnen ze tijd besteden aan de rode ballonnetjes.
Echte IT-systemen zijn veel vervelender om naar te kijken of om over te horen. Fijn hoor, zo’n metafoor.
Klik op de afbeelding voor de video. Deze speelt af in een nieuw venster (Vimeo wil graag een cookie plaatsen, dat kun je afwijzen).
Oerschets 2: het berekenen van de positie van warelhouses en het bedenken van routes ertussen, is als spelen met auto’s en loodsjes op een groot ruitjespapier.
Ook met deze metafoor kun je alle aspecten van de logistiek uitleggen.
… tot je op megaschaal bent.
Klik op de afbeelding voor de video. Deze speelt af in een nieuw venster (Vimeo wil graag een cookie plaatsen, dat kun je afwijzen).
Grondwaterpeilbeheer als ‘spel’ met bakjes water die vol, leeg of lek kunnen zijn. Hier hebben ze sensoren om ze te meten. De mol heeft een laptop.
Als je de bakjes hebt gezien, zie je ze nog steeds als er weer een stad bovenop staat.
De mol heeft een mijnwerkershelm. Die schijnt op details die te klein zijn om in de scene goed zichtbaar te zijn. Wil je niet steeds van scene wisselen, of heel erg nerveus zoomen, dan heb je zoiets nodig.
Klik op de afbeelding voor de video. Deze speelt af in een nieuw venster (Vimeo wil graag een cookie plaatsen, dat kun je afwijzen).
by Klaas | 13 jun, 2023 | Visualisaties voor marketing
Eén illustratie laten maken is niet zo slim.
Werken aan een systeem van illustraties is logischer, als je weet hoe illustratie-software werkt.
Maar de vraag vanuit een communicatie-afdeling begint natuurlijk wel altijd zo: ‘we willen uitleggen hoe deze dienst werkt’ of ‘laat zien hoe deze oplossing eruit ziet’.
1: denk aan de lezer.
Suf, dat ik dat steeds zeg. Maar bij ‘normale’ bedrijven zijn de bedenkers, de ingenieurs, de baas. Die willen graag laten zien wat ze kunnen, en hoe slim die oplossing wel niet is. De lezer wil weten ‘wat doet dat voor mij, dat product van jullie?’. Zou je naar de koper luisteren, dan kom je uit bij use-cases. Herkenbare situaties. Die kun je laten zien.
2: denk aan hoe en waar die lezer jouw beeld bekijkt.
Je maakt voor de website een flinke visual. Maar voor insta, of twitter, of een beurs is die misschien niet geschikt. Voor die kanalen kom je al snel met een specifiek onderdeel, liefst voor één doelgroep tegelijk. De illustratie-opdracht wordt dan ‘maak een systeem voor illustraties waarmee we alle kanalen kunnen bedienen’.
Voor motion graphics of animaties heb je illustraties nodig die uit losse componenten bestaan.
3: denk aan wat je later nog zou willen maken
Wat je later nog wilt, weet je niet. Toch: zou het niet handig zijn om illustraties te hebben in een stijl en type waarvan je er later makkelijk nog wat bij kunt maken? Zorg dan dat je:
niet in een specifieke resolutie werkt (maak vector illustraties of 3D-illustraties die je later opnieuw kunt renderen)
niet in een beperkend kleurenpalet werkt (RGB, nooit CMYK)
niet vastzit aan een bepaald perspectief (doe alles ‘plat’, of isometrisch, of puur 3D)
details die tijdelijk zijn (of modieus) wil je makkelijk kunnen verwijderen of veranderen; werk modulair.
Het ‘wereldje’
Ik illustreer altijd systematisch. Je begint als het ware te bouwen aan een wereldje, al bij de eerste tekening. Met elke volgende opdracht vult dit wereldje zich verder met achtergronden, gebruikers, decor, specifieke toepassingen en nieuwere versies van de producten. Net zolang tot je op elke nieuwe illustratie-vraag heel snel kunt antwoorden omdat je bijna alle componenten al in voorraad hebt.
O, er is nog een punt 4:
4: zorg dat de illustratie-methode overdraagbaar is
Als de stijl is ontwikkeld, wil je niet aan een ontwerper of illustrator vastzitten. Idealiter wil je met de losse componenten zelf uitingen kunnen maken, al was het maar een tekstlaag die je kunt veranderen. Nog mooier is het als stijl, maatvoering en kleurenpalet vastliggen zodat een illustrator in huis, of een goedkopere illustrator extern, de lijn kan doortrekken.
Vogels, opgebouwd uit losse ledematen, voor informatiepanelen.
Opgroeien van gruttokuikens door de maanden heen. Voor Natuurmonumenten.
Robot-bouwplaats. Voor Accerion/Unconstrained Robotics
Prefab-bedrijfsgebouwen-gevels. Voor Ewals Cargo Care.
Groendak-componenten, voor Cityroofs/Zoontjens.
Zoals een waterschap een werkplaats heeft, heb ik in Illustrator een terrein met losse illustraties die het systeem voeden ;-). Voor informatiepanelen voor een waterschap.
by Klaas | 13 jun, 2023 | Visualisaties voor marketing, Visuele verhalen voor bezoekers
“Je hebt bij het in- of uitrijden van het gebied eigenlijk geen idee wat hier te doen is”.De opmerking van de wijkagent verraste me totaal. Ik nam ik deel aan een placemaking-sessie in Rijswijk. Dat is een plek verbeteren, door met alle betrokkenen rond te lopen en ter plekke ideeën te oogsten. Mijn rol zou zijn ‘de beste ideeën goeie tekst en beeld geven’. Heerlijk hoogdravend, kan zo op een tegeltje. Ik was heel even heel tevreden. Totdat de wijkagent in de blessuretijd haar mond open deed:
“Wij weten van dit gebied soms niet eens wie de huurders zijn”. En: “deze plek heeft misschien gewoon een plattegrond nodig”. Wow.
Wáát? Een plattegrond?
Zo’n Falkplan-kaart met foto’s van ‘herenmodezaken’ eromheen. Suf! Iedereen heeft toch Google Maps op z’n telefoon om een restaurantje te zoeken? Waarom zou een stadsdeel of bedrijventerrein dan toch een eigen plattegrond maken? Voor marketing. Laten zien wat er hier is.
- Een plattegrond op bord of folder is gastvrij. Zichtbaar, leesbaar, laagdrempelig. Ook als-ie digitaal is.
-
Dit gaat niet over navigatie, het gaat over overzicht. ‘Wat is er hier allemaal te doen of te zien, ongeveer?’.
- Een plattegrond bewijst dat jouw gebied een eenheid is.
- De belangrijkste: een plattegrond is een drager van jouw identiteit.
Definitie: een plattegrond is een overzichtelijke tekening van een locatie die verwachtingen wekt of bijstelt.
Bezoekers hebben de plek al gezien op Google Maps, maar het ‘gevoel van de plek’ overdragen kan niet met Google Maps, omdat het universeel is, Amerikaans ook nog. De plattegrond is marketing, eerste kans om mensen de identiteit van een plek te laten kennen. Dan is het dus is een communicatiemiddel, dat net als andere huisstijlonderdelen uitdraagt hoe je gezien wilt worden. Zo’n plattegrond kan knus zijn, of hip, of strak, of energiek. Of gewoon heel mooi. Dat doet altijd wonderen bij bezoekers.
Wat maakt onze plek?
Je moet samen bepalen wat er op moet, met welke nadruk en welke details. Hij moet natuurlijk wel kloppen. Vastgoedmensen, huurders, gemeente en marketing-mensen moeten elkaar daarover spreken. Handig als de ontwerper van de plattegrond er meteen bij zit. Nee, niet ‘handig’, verplícht. En nodig de wijkagent ook uit, je weet nu waarom.
En wat gebeurt er als bewoners, gebruikers en bestuurders zo’n plattegrond zien? Die zeggen: “dát is onze plek!”
Onze plek!
Plattegrond voor de marketing van het ArenAPoort gebied in Amsterdam-Zuidoost. Bedoeld om ’te laten zien wat er is’, en dat het allemaal vlak in de buurt is. Gemaakt als Booqi (zo’n heel kleine plattegrond voor marketing) en webpagina.
Plattegrond van de bibliotheek van de Rijksdienst voor Kunsthistorische Documentatie. Let op het mooie bankstel in de wachtruimte en de genderneutrale wc-icoontjes. Details!
Een fietsroute langs nat Friesland. Plattegrond ingekleurd met potlood, voor een educatief, warmbloedig effect. (gemaakt voor IVN Fryslan)
Uitgebeende plattegrond voor het Stedelijk Museum, strak in de huisstijl. Als je iets moois wil, dat hangt aan de muur.
(In opdracht van Mevis & Van Deursen)
Twee uit een serie van 12 wijngebied-kaarten. Verfijnd, voor het boek van verfijnd wijnkoper Okhuysen. Dit soort kaarten moeten helemaal met de hand, dan worden ze specifiek.
Plattegrond van de Villa ArenA shopping mall. Het gebouw is weergegeven, getrouw aan de richting van de looproutes, niet getrouw aan de werkelijkheid. Alleen zo kun je alle winkels zien en alle namen kwijt.
Beetje rustiek, zo met de hand. Plattegrond van Landgoed Elswout.
Gebiedskaart voor een serie informatieborden voor een waterschap. Het water moet er allemaal op staan, de rest kan weg, behalve herkenbare plaatsen. Ook kunnen er lagen op met inundatie- of waterafvoergebieden.
Schematische weergave van stremmingen in Zaandam, die optreden bij de verbouwing van een sluis. (Voor BAM via Roel Stavorinus)
Plattegrond voor Kunstfort Vijfhuizen. Oogt niet alleen militair, maar is ook lekker kopieerbaar…
